Γράφει ο Μιχάλης Πολυχρόνης
Συμπληρώθηκαν ήδη δέκα και πλέον χρόνια από το θριαμβευτικό ντεμπούτο της Olcay Bayir, όταν προτάθηκε και για την καλύτερη πρωτοεμφανιζόμενη world μουσικό στα έγκυρα βραβεία του περιοδικού Songlines. Το «Neva – Harmony» του 2014 υμνήθηκε από διεθνή έντυπα όπως ο Guardian και έκανε γνωστή την Bayir και έξω από τα στενά όρια του ρεπερτορίου που εκπροσωπεί. Από τότε και μέχρι το πλέον πρόσφατο πόνημά της «Tu Guli» (2024) η πορεία της είναι κάτι παραπάνω από εξαιρετική!
Το Λονδίνο είναι η πρωτεύουσα που διάλεξε να ζήσει και να δημιουργήσει αν και γεννήθηκε στην Τουρκία από οικογένεια Κούρδων Αλεβί. Στην Βρετανία πήγε για να σπουδάσει όπερα, όμως γρήγορα κατάλαβε ότι ο προορισμός της ήταν σε άλλα μονοπάτια.. Στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον του Λονδίνου η Olcay ανοίγει τους ορίζοντές της και με όχημα την λυρική δουλεμένη χροιά της φωνής της ξεκινά να προσφέρει με τον δικό της τρόπο τα ακούσματα της παράδοσης των προγόνων της. Είναι δύσκολο βέβαια να επικοινωνήσεις την ταυτότητά σου σ’ έναν τόπο ξένο και ίσως να πρέπει ν’ αλλάξεις τρόπο και οπτική!….
Η ίδια λέει: «Νομίζω ότι η έννοια της ταυτότητας δημιουργείται από τον πολιτισμό και όχι από την θρησκεία ή το έθνος. Προτιμώ να μιλάω για τις παραδόσεις και τους τόπους παρά για τις θρησκείες και τα έθνη. Από όποια χώρα ή θρησκεία καταγόμαστε, αυτά είναι μόνο λέξεις που τα περιγράφουν».
Αυτή η γωνία θέσης αντανακλάται πολυπρισματικά αργότερα και στο περιεχόμενο των δίσκων της. Τραγουδάει κομμάτια από την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Εγγύς και Μέσης Ανατολής αλλά και δικές της συνθέσεις οι οποίες ενορχηστρωτικά πατάνε με το ένα πόδι στον υφολογικό ορίζοντα της Ανατολής και με το άλλο στα σύγχρονα ρεύματα της Δυτικής τεχνοτροπίας.
Στους δίσκους της τραγουδάει στα ελληνικά, τούρκικα, κούρδικα και στα αρμένικα, ενώ οι συνεργάτες της ποικίλλουν και δεν είναι δισκογραφικά κάθε φορά οι ίδιοι. Εκείνη είναι πάντοτε συντονισμένη και με το παρόν αλλά και με όλα τα εφόδια που η μήτρα παράδοση της χάρισε. Την έχουν παρομοιάσει ως την Kate Bush της Ανατολίας και όχι άδικα. Το οπερατικό – λυρικό της μέταλλο δίνει τη διάσταση του κλασικού σε όποια γλώσσα κι αν τραγουδάει χωρίς περιττά τεχνάσματα και υπερβολές αλλά με την σοβαρότητα που απαιτεί ο μουσικός θησαυρός τον οποίο διαχειρίζεται και μας δίνει με γλυκύτητα και μέτρο!
Η Olcay Bayir συνεχίζει, τολμώ να πω, την παράδοση όλων εκείνων των bel canto τραγουδιστών που έδωσαν, κυρίως προπολεμικά, την ταυτότητα της πολυπολιτισμικής Κωνσταντινούπολης ή παλαιότερα της Σμύρνης. Όπως ακριβώς, μέσα από άλλα μονοπάτια συνέβη μεταπολεμικά σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες των οποίων τώρα εκείνη βρίσκεται κοινωνός.
Με το άλμπουμ «Tu Guli» η Bayir αποτίει φόρο τιμής σ’ όλες τις γυναίκες και ευρύτερα σ’ όλους τους ανθρώπους του τόπου καταγωγής της που παλεύουν να κρατήσουν τις παραδόσεις και την αξιοπρέπειά τους στα δύσκολα και πολύπαθα αυτά χώματα. Την φωνή της πλαισιώνουν μουσικοί με κιθάρα, διπλό μπάσο, κρουστά, kopuz (τύπος σάζι), ζουρνά, ούτι και duduk. Ανάμεσά τους διακρίνουμε τον Κώστα Κοπανάρη και τον Haig Yazdjian. Αν και οι ηχογραφήσεις των συντελεστών έγιναν εξ αποστάσεως, το «Tu Guli» είναι ο πιό ενιαίος υφολογικά δίσκος της Bayir και αν τον ακούγαμε στα τυφλά θα ήμασταν σίγουροι ότι ο Haig Yazdjian θα είχε σίγουρα διαμορφώσει πολλά περισσότερα σ’ αυτόν.
Στο «Tu Guli» θα βρούμε μεταξύ άλλων ένα ζωηρό κούρδικο γαμήλιο χορό στο «Edie», την συγκινητική αναφορά στον πόλεμο στο «Setero» και την υπενθύμιση για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, όπως η γιαγιά της στην ευρύτερη Ανατολία στο «Husna». Μέσα από το «Ag Elime Mor Kinalar Yaktilar» η Bayir προσεγγίζει κοινωνικά ζητήματα και ιστορικές αδικίες, καλώντας τους ακροατές να σκεφτούν την πολυπλοκότητα της ιστορίας και της ταυτότητας της Ανατολίας, καθιστώντας το τραγικά επίκαιρο. Τέλος στο «Adana» μιλάει για την Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Ωθωμανούς Τούρκους το 1915.
Με το «Tu Guli» η Bayir δικαιώνει τον τίτλο του. Είναι η ίδια ένα λαμπερό «ρόδο» που μιλάει για την, ακόμη, σκοτεινή πλευρά της Ανατολίας μέσα από μια Ευρώπη και μέσα σ’ ένα κόσμο που φαίνεται πιά να χάνει τον βηματισμό του εισερχόμενος σ’ έναν γκρίζο, μουντό και μελαγχολικό ουρανό!